Thứ hai, 01/12/2025, 15:59

Hiệu quả mô hình trồng dưa chuột theo hướng hữu cơ ứng dụng tưới tự động

Thứ hai - 01/12/2025 14:47 8 0

Trên địa bàn tỉnh Nghệ An có khoảng trên 20.000ha đất bãi bồi dọc sông Lam, tập trung ở các huyện Hưng Nguyên, Nam Đàn, Thanh Chương, Đô Lương, Anh Sơn (cũ)… Lâu nay tại một số địa phương, vùng đất màu mỡ này còn bị bỏ hoang phí do nhiều nguyên nhân khác nhau như: khó khăn về cơ sở hạ tầng, hệ thống thuỷ lợi, một số vùng địa chất không ổn định vì trên thực tế vùng đất bãi năm nào cũng bị ngập lụt vì mưa, lũ lớn nên việc khai thác và đầu tư không hề dễ…

Hiệu quả mô hình trồng dưa chuột theo hướng hữu cơ ứng dụng tưới tự động

Vùng Soi Bãi xã Long Xá cũ, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An (nay là xã Hưng Nguyên Nam) từ lâu được biết đến là dải đất bồi ven sông Lam màu mỡ nhưng cũng đầy thử thách. Vào mùa mưa, khu vực thường bị ngập úng; đến mùa khô lại thiếu nước tưới, đất dễ khô cứng và rạn nứt. Nông dân ở đây chủ yếu trồng ngô, lạc, đậu hoặc cỏ chăn nuôi theo tập quán cũ, năng suất không cao và giá cả bấp bênh.

Cánh đồng dưa chuột hữu cơ tại vùng Soi Bãi xã Hưng Nguyên Nam

Năm 2025, Trung tâm Khuyến nông Nghệ An phối hợp cùng UBND huyện Hưng Nguyên, UBND xã Long Xá (cũ) triển khai thực hiện mô hình “Trồng dưa chuột theo hướng hữu cơ, ứng dụng hệ thống tưới tự động” với quy mô 8 ha tại vùng Soi Bãi. Đây là mô hình nằm trong định hướng phát triển nông nghiệp hữu cơ – phát thải thấp – ứng dụng công nghệ tưới thông minh theo chủ trương của ngành nông nghiệp tỉnh.
Tham gia mô hình người dân được hỗ trợ 50% chi phí mua giống dưa chuột, các loại vật tư, phân bón và được tập huấn hướng dẫn áp dụng quy trình kỹ thuật… Để cây dưa chuột phát triển đồng đều, đạt năng suất cao và bảo đảm chất lượng, các hộ dân tuân thủ chặt chẽ quy trình kỹ thuật sản xuất theo hướng hữu cơ từ khi gieo trồng. Dưa được trồng theo giàn, bón phân hữu cơ định kỳ và chế phẩm Trichoderma, phủ bạt chống cỏ dại. Trong suốt quá trình canh tác, việc phòng trừ sâu bệnh được thực hiện chủ yếu bằng biện pháp thủ công và sinh học, bảo đảm sản phẩm an toàn cho người tiêu dùng. Điểm đặc biệt của mô hình là việc áp dụng hệ thống tưới tự động - công nghệ tưới hiện đại, hệ thống được điều khiển tự động đảm bảo lượng nước cung cấp đúng nhu cầu sinh trưởng của cây, tiết kiệm 35–40% nước so với tưới thủ công, giảm sức lao động và tăng hiệu quả canh tác.
Theo đánh giá của người dân, chỉ sau 30 - 35 ngày xuống giống đã bắt đầu cho thu hoạch, năng suất trung bình khoảng 50 tấn/ha cao hơn 20-25% so với dưa chuột trồng đại trà trên cùng loại đất. Sản phẩm đạt tiêu chuẩn hữu cơ, được thu mua tại ruộng với giá 8.000 đồng/kg, cao hơn 25-30% so với sản phẩm thông thường. Với 8 ha, sản lượng ước đạt 400 tấn, tổng giá trị thu về khoảng 3,2 tỷ đồng. Sau khi trừ chi phí, lợi nhuận khoảng 1,6 tỷ đồng, cao hơn nhiều lần so với cây trồng truyền thống.
Anh Lê Hải Châu, kỹ thuật viên của mô hình, cho biết: “Dưa chuột rất nhạy cảm với ẩm độ. Nếu tưới thừa, đất dễ úng, rễ thối; nếu thiếu, cây kém phát triển. Hệ thống tưới nhỏ giọt tự động giúp duy trì độ ẩm tối ưu, lại hòa được dinh dưỡng hữu cơ lỏng vào nước tưới, rất tiện lợi và chính xác”. Nhờ ứng dụng công nghệ này, quá trình chăm sóc được rút ngắn thời gian 30–40%, giảm đáng kể công lao động, đồng thời đảm bảo tính ổn định trong sản xuất.
Theo đánh giá của cán bộ kỹ thuật Trung tâm Khuyến nông tỉnh, mô hình trồng dưa chuột theo hướng hữu cơ vùng Soi Bãi các loại phế phụ phẩm nông nghiệp được ủ hoai bằng chế phẩm sinh học làm phân bón hữu cơ, hạn chế phát thải CH₄ và CO₂. Giảm 40% lượng phân đạm hóa học, nhờ kết hợp chế phẩm Trichoderma và phân sinh học, giúp giảm phát thải N₂O. Bên cạnh đó, lượng nước tưới trung bình chỉ còn 1.200–1.500 m³/ha/vụ, thấp hơn 40% so với phương pháp truyền thống. Đất được giữ tơi xốp, độ hữu cơ tăng sau một vụ sản xuất, cấu trúc đất cải thiện rõ rệt góp phần giảm phát thải khí nhà kính.
Ngoài hiệu quả kinh tế trực tiếp, mô hình còn giúp tạo việc làm thời vụ cho 25–30 lao động địa phương, với thu nhập bình quân 250.000–300.000 đồng/ngày công. Đặc biệt, nhiều phụ nữ, người cao tuổi tại xã đã có thêm cơ hội việc làm ổn định ngay tại địa phương. Mô hình đã mang lại những kết quả rõ rệt cả về kinh tế, kỹ thuật lẫn tác động xã hội – môi trường, mở ra hướng đi mới cho vùng đất bãi ven sông Lam vốn “khó tính” bấy lâu.
Theo ông Nguyễn Văn Thành, Giám đốc Hợp tác xã nông nghiệp Thành Vinh (địa chỉ đóng tại vùng Soi Bãi, xã Hưng Nguyên Nam, tỉnh Nghệ An) – đơn vị trực tiếp tham gia thực hiện mô hình cho biết: vùng Soi Bãi là vùng đất bãi ven sông được phù sa bồi đắp hàng năm. Tuy nhiên, canh tác truyền thống phụ thuộc hoàn toàn vào thời tiết và nguồn nước tự nhiên, hiệu quả thấp. “Trước đây mỗi ha chỉ thu 40–50 triệu đồng/năm từ ngô hoặc đậu, nay với dưa chuột hữu cơ chúng tôi thu gấp 3–4 lần mà vẫn giữ được đất màu mỡ, sạch”.
Tuy đạt nhiều kết quả tích cực, mô hình vẫn gặp một số khó khăn. Vùng Soi Bãi nằm sát sông Lam, vào mùa mưa lũ thường bị ngập cục bộ, gây thiệt hại nếu thời điểm xuống giống không phù hợp. Ngoài ra, chi phí đầu tư ban đầu cho hệ thống tưới tự động khá cao (khoảng 180–200 triệu đồng/ha) nên việc nhân rộng đòi hỏi sự hỗ trợ tín dụng hoặc cơ chế khuyến khích cụ thể.
Ông Võ Văn Chiến, Phó chủ tịch UBND xã Long Xá cũ cho biết: “Mô hình này cho thấy rõ hiệu quả cả về kinh tế lẫn môi trường, phù hợp định hướng chuyển đổi cơ cấu cây trồng vùng bãi. Tuy nhiên, để nhân rộng cần có chính sách hỗ trợ ban đầu về công nghệ tưới và chứng nhận sản phẩm hữu cơ, đồng thời tổ chức liên kết tiêu thụ ổn định.”
Thành công của mô hình dưa chuột theo hướng hữu cơ ở Soi Bãi không chỉ minh chứng cho tính hiệu quả của nông nghiệp hữu cơ gắn với công nghệ tưới thông minh, mà còn mở ra hướng phát triển mới cho vùng bãi ven sông Lam. Đây là mô hình tiêu biểu trong nhóm sản xuất nông nghiệp giảm phát thải khí nhà kính, phù hợp với mục tiêu “Nông nghiệp xanh – Nông thôn bền vững” mà Nghệ An đang hướng tới.

Nguyễn Kim Hùng – Trung tâm Khuyến nông - nguồn TSKN