Khuyến nông đến với từng đồng ruộng, chuồng trại

Ngày 26/12, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tổ chức Hội nghị Tổng kết công tác khuyến nông năm 2025 và phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm năm 2026.

Theo ông Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, trong năm 2025, đơn vị đã triển khai đồng bộ nhiều chương trình, dự án khuyến nông nhằm chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, công nghệ phục vụ tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững. Trọng tâm xuyên suốt là đưa khoa học công nghệ đến gần hơn với đồng ruộng, chuồng trại phù hợp với điều kiện từng vùng sinh thái, từng ngành hàng chủ lực.

Các tiến bộ kỹ thuật được áp dụng một cách đồng bộ cho cây trồng, vật nuôi chủ lực, hướng tới thích ứng với biến đổi khí hậu, giảm phát thải và tăng trưởng xanh. Song song với đó là việc hình thành các vùng nguyên liệu sản xuất hàng hóa tập trung, ổn định theo chuỗi giá trị, khai thác lợi thế riêng của từng địa phương, gắn phát triển nông nghiệp với ngành nghề nông thôn, sản phẩm OCOP và du lịch sinh thái.

Cơ giới hóa tiếp tục được thúc đẩy theo hướng phù hợp với từng loại cây trồng, điều kiện sản xuất của mỗi vùng, qua đó giúp tăng năng suất lao động, giảm chi phí, nâng cao thu nhập và hiệu quả sản xuất cho người nông dân.

Nhiều mô hình chuyển đổi cây trồng, vật nuôi kém hiệu quả sang đối tượng có giá trị kinh tế cao hơn đã được triển khai, gắn với bố trí cơ cấu sản xuất hợp lý, cải tạo đất và bảo vệ môi trường. Trong chăn nuôi, các mô hình công nghiệp công nghệ cao gắn với xây dựng thương hiệu từng bước được mở rộng, cùng với đó là việc nhân rộng chăn nuôi theo VietGAP, chăn nuôi sinh thái, hữu cơ và các mô hình liên kết sản xuất - tiêu thụ bền vững.

Lĩnh vực thủy sản được định hướng phát triển theo hướng nuôi sinh thái, thâm canh ứng dụng công nghệ cao, nuôi an toàn sinh học, nuôi biển quy mô công nghiệp, đồng thời giảm dần khai thác ven bờ, nâng cao hiệu quả khai thác xa bờ, phù hợp với trữ lượng nguồn lợi và yêu cầu chống khai thác IUU.

Với lâm nghiệp, trọng tâm là bảo vệ, phát triển và sử dụng hiệu quả diện tích rừng hiện có, làm giàu rừng, duy trì độ che phủ, nâng cao năng suất, chất lượng và phát huy giá trị đa dạng của hệ sinh thái rừng.

“Các chương trình, dự án, mô hình khuyến nông đã góp phần trực tiếp nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị nông sản, qua đó đóng góp vào tăng trưởng chung của toàn ngành nông nghiệp”, ông Lê Quốc Thanh nhấn mạnh.

Cùng với chuyển giao kỹ thuật, công tác đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực cho đội ngũ khuyến nông và khuyến nông cộng đồng được coi là nhiệm vụ then chốt. Trong năm 2025, Trung tâm đã tổ chức hơn 320 lớp tập huấn với trên 10.000 lượt học viên trên khắp cả nước. Nội dung đào tạo tập trung vào các ngành hàng chủ lực và vùng nguyên liệu lớn như lúa gạo, cà phê, cây ăn quả, gỗ rừng trồng, chăn nuôi và thủy sản, gắn chặt với yêu cầu của thị trường, tiêu chuẩn chất lượng và xuất khẩu.

Không chỉ dừng lại ở kỹ thuật canh tác, các lớp tập huấn mở rộng sang nội dung tổ chức sản xuất, liên kết tiêu thụ, quản lý vùng trồng, cấp mã số vùng trồng, truy xuất nguồn gốc và đáp ứng các tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ, tuần hoàn, giảm phát thải và tăng trưởng xanh.

“Qua đó, tư duy của người nông dân  từng bước chuyển từ sản xuất đơn thuần sang tư duy kinh tế nông nghiệp, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị, góp phần hiện thực hóa các đề án lớn của Bộ, đặc biệt là Đề án xây dựng vùng nguyên liệu và sản xuất hàng hóa quy mô lớn”, ông Thanh cho hay.

Năm 2025 cũng được đánh giá là “năm thiên tai dị thường nhất lịch sử”, với hàng loạt cơn bão, lũ lớn liên tiếp từ số 9 đến số 15 gây thiệt hại nặng nề cho sản xuất và đời sống của người dân nhiều tỉnh phía Bắc, miền Trung và Tây Nguyên. Trong bối cảnh đó, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đã kịp thời triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ khắc phục hậu quả và khôi phục sản xuất. Các văn bản hướng dẫn chuyên môn được ban hành sớm, cán bộ được cử trực tiếp xuống địa bàn nắm tình hình, hướng dẫn người dân xử lý đồng ruộng, chăm sóc cây trồng, vật nuôi sau bão lũ.

Bên cạnh đó, hàng loạt tọa đàm, lớp tập huấn kỹ thuật được tổ chức tại các địa phương chịu ảnh hưởng nặng như Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Đắk Lắk, Thái Nguyên, Lạng Sơn, Bắc Ninh, Gia Lai, Hà Tĩnh, Thanh Hóa… Trung tâm cũng tích cực huy động sự chung tay của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân để hỗ trợ giống, vật tư, phân bón, hóa chất, chế phẩm sinh học, giúp nông dân sớm ổn định sản xuất.

Bước sang năm 2026, theo ông Lê Quốc Thanh, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia sẽ tiếp tục củng cố, nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống khuyến nông trong điều kiện tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp. Trọng tâm là kiện toàn tổ chức khuyến nông cấp tỉnh, cấp xã; xây dựng đội ngũ khuyến nông viên cơ sở ổn định, chuyên nghiệp, bám sát địa bàn và nhu cầu thực tiễn của người dân; tăng cường cơ chế phối hợp giữa các cấp, các ngành, doanh nghiệp và hợp tác xã để hoạt động khuyến nông được triển khai thông suốt, hiệu quả.

Cùng với đó, Chiến lược phát triển khuyến nông đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 sẽ được triển khai đồng bộ từ Trung ương đến địa phương, với các dự án khuyến nông ưu tiên giai đoạn 2026-2030. Hoạt động khuyến nông trong thời gian tới tiếp tục tập trung mạnh vào chuyển giao công nghệ theo chuỗi giá trị, phát triển vùng nguyên liệu tập trung, đáp ứng yêu cầu thị trường và mục tiêu phát thải thấp, góp phần xây dựng nền nông nghiệp hiện đại, sinh thái và bền vững.

Cán bộ khuyến nông phải có kĩ năng điều phối

Thứ trưởng Trần Thanh Nam ghi nhận và đánh giá cao những kết quả Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đạt được trong năm 2025, đặc biệt là vai trò nòng cốt trong triển khai Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại ĐBSCL.

Nhắc lại một năm thiên tai cực đoan với bão chồng bão, lũ chồng lũ, Thứ trưởng bày tỏ sự xúc động trước hình ảnh những cán bộ khuyến nông có mặt ngay sau thiên tai, sát cánh cùng người dân khắc phục hậu quả, khôi phục sản xuất.

“Ở những thời điểm gian khó nhất, cán bộ khuyến nông luôn xuất hiện bên bà con, đó mới chính là vai trò thực sự của khuyến nông”, Thứ trưởng nói.

Theo Thứ trưởng, thời gian tới, công tác khuyến nông đứng trước nhiều thuận lợi khi được Đảng, Nhà nước và Chính phủ quan tâm, ủng hộ. Vấn đề đặt ra là các địa phương phải hành động quyết liệt hơn nữa để xây dựng hệ thống khuyến nông cơ sở vững mạnh bởi nếu không đổi mới tư duy sẽ chỉ “giậm chân tại chỗ”.

Thứ trưởng chia sẻ một trăn trở lớn, đó là việc cán bộ khuyến nông hiện nay rất lăn lộn với đồng ruộng, rất tâm huyết với người dân, nhưng lại đang thiếu kiến thức về khoa học công nghệ, nông thôn mới và kỹ năng điều phối. Theo đó, cán bộ khuyến nông không nhất thiết phải “mỗi người một mảng” mà cần trở thành người điều phối chung, có cái nhìn bao quát, hiểu địa phương, biết kết nối các nguồn lực.

“Khuyến nông cũng không chỉ là người ‘cầm tay chỉ việc’ mà còn phải biết học từ chính nông dân, những người giàu kinh nghiệm thực tiễn. Ngược lại, cán bộ khuyến nông cần hỗ trợ người dân trong việc tổ chức sản xuất và thông tin thị trường”, Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh.

Thời gian tới, Thứ trưởng cho rằng hoạt động tập huấn cần chuyển mạnh từ chỉ dạy kỹ thuật sang bồi dưỡng kỹ năng từ tổ chức sản xuất, giao tiếp đến điều phối cộng đồng cho cán bộ khuyến nông. Trung tâm Khuyến nông Quốc gia cần sớm bố trí tối thiểu mỗi xã một cán bộ khuyến nông có chuyên môn phù hợp với lợi thế sản xuất của địa phương, làm “đầu mối” dẫn dắt lực lượng khuyến nông cộng đồng và hệ thống cộng tác viên. Với vai trò đó, cán bộ khuyến nông phải là người đa ngành, không thể để người dân tự xoay xở.

Lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đề nghị tăng cường huy động đội ngũ chuyên gia khuyến nông từ các trường, viện, doanh nghiệp, hợp tác xã trên phạm vi cả nước để hỗ trợ cơ sở. Đồng thời, cần nhìn thẳng vào thực tế đời sống của cán bộ khuyến nông cơ sở, vốn là những người hiện vẫn chủ yếu sống nhờ dịch vụ cho hộ dân và hợp tác xã, để có cơ chế hỗ trợ phù hợp.

“Cán bộ khuyến nông phải sống được thì hệ thống khuyến nông mới khỏe”, Thứ trưởng nhấn mạnh, đồng thời cho rằng cần sớm xây dựng khung và đơn giá dịch vụ công làm cơ sở triển khai các định mức kinh tế - kỹ thuật cho hoạt động khuyến nông ở cấp xã.

Định hướng cho năm 2026, Thứ trưởng Trần Thanh Nam đề nghị Trung tâm Khuyến nông Quốc gia tiếp tục mở rộng chức năng, nhiệm vụ của khuyến nông sang các lĩnh vực môi trường, nông thôn mới, an toàn thực phẩm và làng nghề nông thôn, để khuyến nông thực sự trở thành lực lượng đồng hành toàn diện cùng nông thôn và người nông dân.

Tại Hội nghị, ông Nguyễn Hữu Ninh, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học - Công nghệ, nhấn mạnh, cần có cơ chế hỗ trợ người dân duy trì các mô hình khuyến nông hiệu quả sau khi chương trình, dự án kết thúc, tránh tình trạng “hết dự án là dừng hoạt động”.

Đồng thời, ông Ninh cũng cho rằng hoạt động khuyến nông cần đẩy mạnh số hóa, xây dựng cơ sở dữ liệu và bàn giao cho địa phương quản lý, nhằm nâng cao hiệu quả và tính bền vững của các chương trình, dự án.

Ông Nguyễn Hoàng Dương, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh Phú Thọ, đề xuất sớm ban hành các quy chuẩn về định mức kinh tế - kỹ thuật và đơn giá dịch vụ công làm căn cứ triển khai thống nhất.

Ông Nguyễn Văn Thông, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông và Xúc tiến thương mại tỉnh Ninh Bình, kiến nghị tăng cường đào tạo, tập huấn chuyên môn và chủ động xây dựng các chương trình, dự án khuyến nông phù hợp mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Ông Đoàn Đức Dân, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Hà Nội, đề xuất đẩy mạnh tập huấn, hoàn thiện giáo trình, học liệu kỹ thuật và ứng dụng khoa học công nghệ nhằm nâng cao chất lượng khuyến nông cơ sở.

Trung Hiếu - nguồn báo nông nghiệp và môi trường